Kıdem tazminatı, bir çalışanın belirli şartları sağladığında iş sözleşmesi sona erdiğinde işvereni tarafından ödenen yasal bir haktır. Türk İş Hukuku’na göre, işçinin iş yerinde geçirdiği her tam yıl için belirli bir miktarda tazminat ödenir. Bu tazminat, işçinin o iş yerinde gösterdiği emeğin bir karşılığı ve iş güvencesi mekanizması olarak değerlendirilir.
Kıdem tazminatının temel dayanağı 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesidir. Günümüzde bu madde, 4857 sayılı yeni İş Kanunu yürürlükte olmasına rağmen, sadece kıdem tazminatı yönüyle geçerliliğini korumaktadır.
Kıdem Tazminatı Alma Şartları Nelerdir?
Her işten ayrılan çalışan otomatik olarak kıdem tazminatı alamaz. Bunun için belirli koşulların oluşması gerekir. Bu şartlar şunlardır:
-
En az 1 yıl aynı iş yerinde çalışmış olmak.
-
İş sözleşmesinin işveren tarafından haksız feshedilmesi.
-
Örneğin, performans düşüklüğü bahanesiyle haksız fesih yapılması durumunda işçi haklıdır.
-
-
İşçinin haklı nedenle işi bırakması.
-
Maaşın ödenmemesi, kötü muamele, sağlığı tehlikeye atan koşullar gibi durumlar buna girer.
-
-
Emeklilik, askerlik veya evlilik nedeniyle işten ayrılma.
-
Kadın çalışanlar, evlendikten sonra 1 yıl içinde işten ayrılırlarsa kıdem tazminatı alma hakkına sahiptir.
-
-
Vefat durumunda, işçinin yakınları tarafından talep edilmesi.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatı, çalışanın brüt maaşı üzerinden hesaplanır.
Formül oldukça basittir:
Kıdem Tazminatı = Brüt Maaş × Çalışılan Yıl Sayısı
Örneğin;
Brüt maaşı 40.000 TL olan bir çalışan, aynı iş yerinde 5 yıl çalıştıysa,
40.000 × 5 = 200.000 TL kıdem tazminatı alır.
Ancak burada önemli bir detay vardır:
Her yıl için ödenecek tazminat tutarı, devlet tarafından belirlenen tavan kıdem tazminatı miktarını aşamaz. 2025 yılı itibarıyla bu tavan, 49.200 TL civarındadır (her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından güncellenir).
Kıdem Tazminatında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Kıdem tazminatı alırken çalışanların dikkat etmesi gereken bazı önemli detaylar vardır:
-
İbranameyi imzalamadan önce tüm alacakların ödendiğinden emin olun.
-
İşten ayrılmadan önce yazılı bildirim yapın ve mümkünse noter onaylı belge hazırlayın.
-
Tazminat ödenmezse, iş mahkemesine başvuru hakkınız bulunur.
-
Hak düşürücü süre genellikle 5 yıldır. Bu süre içinde dava açılmadığında hak kaybolabilir.
Kıdem Tazminatı ile İhbar Tazminatı Arasındaki Fark
Sıklıkla karıştırılan iki kavramdan biri de kıdem tazminatı ve ihbar tazminatıdır.
Basitçe açıklamak gerekirse:
-
Kıdem tazminatı, işçinin geçmişteki hizmetinin karşılığıdır.
-
İhbar tazminatı, işten çıkarılmadan önce gerekli bildirim süresi tanınmadığında ödenir.
Yani bir çalışan hem kıdem hem de ihbar tazminatına aynı anda hak kazanabilir.
Emeklilikte Kıdem Tazminatı Hakkı
Bir çalışan, emeklilik hakkını kazandığında veya 3600 prim günü ve 15 yıl sigortalılık süresini doldurduğunda işten ayrılarak kıdem tazminatını alabilir.
Bu durumda SGK’dan alınacak bir yazı (kıdem tazminatı alabilir belgesi) işverene sunulmalıdır.
Evlilik Nedeniyle Kıdem Tazminatı
Kadın çalışanlar, evlendikten sonraki 1 yıl içinde iş sözleşmelerini kendi istekleriyle feshederlerse kıdem tazminatı alabilirler. Ancak bu hak yalnızca ilk evlilik için geçerlidir.
Bu durumda, işverene evlilik cüzdanı fotokopisi ve yazılı fesih dilekçesi verilmelidir.
Kıdem Tazminatı Hangi Durumlarda Ödenmez?
Aşağıdaki durumlarda kıdem tazminatı hakkı kaybedilir:
-
İşçinin kendi isteğiyle işten ayrılması (haklı neden yoksa)
-
İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranması
-
Devamsızlık, iş yerinde hırsızlık veya disiplin suçu işlenmesi
Bu durumlarda işverenin kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü ortadan kalkar.
Kıdem Tazminatında Vergi Kesintisi Var mı?
Kıdem tazminatında gelir vergisi kesintisi yapılmaz.
Ancak sadece damga vergisi (%0,759) oranında küçük bir kesinti yapılabilir.
Yani çalışanın aldığı tazminatın büyük kısmı net şekilde eline geçer.