Miras, bir kişinin vefatıyla birlikte geride bıraktığı malvarlığının, yasal veya atanmış mirasçılara geçmesi anlamına gelir.
Türk Medeni Kanunu’na göre miras; taşınmazlar, banka hesapları, alacaklar, haklar ve borçları kapsar.
Yani miras sadece mülkiyet değil, aynı zamanda sorumluluk da devreder.
Bir kişinin ölümüyle birlikte miras açılır ve mirasçılar otomatik olarak miras hakkına sahip olur.
Ancak bu hak, belirli kişilerle sınırlıdır.
Kimler Mirastan Yararlanabilir?
Miras hakkına sahip kişiler iki gruba ayrılır:
-
Yasal mirasçılar (kan hısımları ve eşi)
-
Atanmış mirasçılar (vasiyetname veya miras sözleşmesiyle belirlenen kişiler)
Aşağıda her iki grubu detaylı biçimde inceleyelim.
Yasal Mirasçılar Kimlerdir?
Yasal mirasçılar, ölen kişinin (miras bırakanın) kan bağı veya evlilik bağıyla bağlı olduğu kişilerdir.
Türk Medeni Kanunu’na göre yasal mirasçılar şu şekilde sıralanır:
a. Birinci Zümre: Altsoy (Çocuklar ve Torunlar)
-
Miras bırakanın çocukları, mirası eşit olarak paylaşır.
-
Eğer bir çocuk vefat etmişse, onun payı kendi çocuklarına (torunlara) geçer.
-
Bu sisteme zümre sistemi denir ve miras, her zaman en yakın altsoya öncelik verilerek dağıtılır.
Örnek:
Bir baba vefat ettiğinde 2 çocuğu varsa, miras %50-%50 paylaşılır.
Eğer bir çocuk ölmüşse, onun payı kendi çocuklarına (torunlara) geçer.
b. İkinci Zümre: Anne, Baba ve Kardeşler
Eğer miras bırakanın çocuğu yoksa, miras anne ve babasına geçer.
Her biri mirasın yarısını alır.
Eğer anne veya baba vefat etmişse, onların payı kardeşlere geçer.
Örnek:
Bir kişi çocuksuz vefat ettiyse, mirasın yarısı annesine, yarısı babasına kalır.
Anne veya baba vefat etmişse, o pay kardeşlere devrolur.
c. Üçüncü Zümre: Büyükanne, Büyükbaba ve Kuzenler
Altsoy, anne-baba veya kardeş yoksa sıra büyükanneler, büyükbabalar ve onların altsoyuna (amca, hala, teyze, dayı, kuzen) gelir.
Bu durumda miras daha uzak akrabalara kadar gidebilir.
Eşin Miras Hakkı
Eş, her durumda yasal mirasçıdır ve mirasın payı, diğer mirasçılara göre değişir.
Medeni Kanun’a göre:
| Diğer Mirasçılar | Eşin Payı |
|---|---|
| Çocuklar (1. zümre) | 1/4 |
| Anne-Baba (2. zümre) | 1/2 |
| Dede-Nine (3. zümre) | 3/4 |
| Hiç mirasçı yoksa | Tüm miras eşe kalır |
Örnek:
Bir kişi eşi ve 2 çocuğuyla birlikteyken vefat ettiyse, mirasın %25’i eşe, %75’i çocuklara eşit olarak paylaştırılır.
Evlat Edinilenin Miras Hakkı
Evlat edinilen kişi, öz çocuk gibi miras hakkına sahiptir.
Evlat edinen kişi vefat ettiğinde, evlatlık da diğer çocuklarla eşit oranda miras alır.
Ancak evlat edinilenin biyolojik ailesiyle olan miras ilişkisi devam eder.
Yani evlatlık, hem öz ailesinden hem de evlat edinen aileden miras alabilir.
Atanmış Mirasçılar (Vasiyetname ile Belirlenenler)
Bir kişi, mal varlığının tamamını veya bir kısmını vasiyetnameyle istediği kişilere bırakabilir.
Bu kişilere atanmış mirasçı denir.
Ancak burada önemli bir sınırlama vardır:
Miras bırakan, yasal mirasçıların saklı payına dokunamaz.
Saklı Pay Nedir?
Saklı pay, yasal mirasçıların miras üzerinde dokunulamaz yasal hakkıdır.
Miras bırakan, vasiyetnameyle bu payı ortadan kaldıramaz.
| Mirasçı | Saklı Pay Oranı |
|---|---|
| Çocuklar | Yasal payın yarısı |
| Anne – Baba | Yasal payın dörtte biri |
| Eş | Yasal payın tamamı veya yarısı (duruma göre) |
Örnek:
Bir baba mal varlığının tamamını başka birine bırakmak istese bile, çocukların saklı payına müdahale edemez.
Devletin Miras Hakkı
Eğer ölen kişinin hiçbir yasal veya atanmış mirasçısı yoksa, miras devlete geçer.
Bu durumda Hazine, miras bırakanın borçlarını da üstlenir.
Bu uygulama, “sahipsiz tereke” olarak adlandırılır.
Mirasın Reddi (Mirası Reddetme Hakkı)
Her mirasçı, mirası kabul etmek zorunda değildir.
Eğer miras bırakanın borçları fazlaysa, mirasçı mirası reddedebilir.
Buna “reddi miras” denir ve ölümden itibaren 3 ay içinde sulh hukuk mahkemesine başvuru yapılmalıdır.
Miras reddedilmezse, borçlardan da tüm mirasçılar sorumlu olur.
Miras Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Miras paylaşımı, ya kanuni oranlara göre ya da mirasçılar arasında anlaşma ile yapılır.
Mirasçılar kendi aralarında noter onaylı bir miras paylaşım sözleşmesi imzalayabilirler.
Eğer anlaşmazlık çıkarsa, miras taksim davası açılarak paylaşım mahkeme kararıyla yapılır.
Miras Hukukunda Sık Sorulan Sorular
❓ Nişanlılar veya birlikte yaşayanlar miras alabilir mi?
Hayır. Türk hukukunda yalnızca resmî evlilik bağı olan eş miras hakkına sahiptir.
❓ Vasiyetname geçerli olması için ne gerekir?
Vasiyetname; el yazılı, noter onaylı veya resmî şekilde hazırlanabilir.
Ancak vasiyetçinin fiil ehliyetine sahip olması gerekir.
❓ Çocuk miras hakkından feragat edebilir mi?
Evet, ancak bu yalnızca yazılı sözleşme ve noter onayı ile mümkündür.